GGU Rolduc eert Böckenförde met Von Laun Lezing 2019

GGU Rolduc eert Böckenförde met Von Laun Lezing 2019 op 3 november 2019:
“Het Böckenförde-Diktum als het E=MC² van het Staatsrecht”

door Prof. Teunissen

Op 24 februari overleed de Duitse staatsrechtsgeleerde en katholiek rechtsfilosoof E.W. (Ernst-Wolfgang) Böckenförde (1930-2019), emeritus hoogleraar en rechter van het Bundesverfassungsgericht (Constitutioneel Hof van de Bondsrepubliek Duitsland). Zijn heengaan is nagenoeg geheel aan het Nederlandse publieke oog ontglipt. Reden te meer voor GGU Rolduc om op 3 november de Von Laun Lezing 2019 aan deze grote Duitse denker te wijden.

Zijn naam is verbonden aan de rechtsstatelijke paradox die in de literatuur ook bekend is geworden als de ‘Böckenfördeparadox’, namelijk dat een rechtsstaat voor zijn (voort)bestaan afhankelijk is van voorwaarden die hij zelf niet kan garanderen:
“Der freiheitliche, säkularisierte Staat lebt von Voraussetzungen, die er selbst nicht garantieren kann. (…) Als freiheitlicher Staat kann er einerseits nur bestehen, wenn sich die Freiheit, die er seinen Bürgern gewährt, von innen her, aus der moralischen Substanz des Einzelnen und der Homogenität der Gesellschaft, reguliert. Anderseits kann er diese inneren Regulierungskräfte nicht von sich aus, das heißt mit den Mitteln des Rechtszwangs und autoritativen Gebots, zu garantieren suchen, ohne seine Freiheitlichkeit aufzugeben und (…) in jenen Totalitätsanspruch zurückzufallen, aus dem er in den konfessionellen Bürgerkriegen herausgeführt hat.”

Dit geldt a fortiori voor een democratische rechtsstaat. Een democratisch-rechtsstatelijke structuur is, met andere woorden, afhankelijk van een democratisch-rechtsstatelijke cultuur: een zekere mate van sociale cohesie en een wederkerigheidsmoraal die de voedingsbodem zijn voor een verbindend publiek ethos. Samen zorgen deze voor burgerschap en ‘vrijheidsregulering van binnenuit’, oftewel: sociaal kapitaal.

Vertrouwen – ook vertrouwen in de democratische rechtsstaat – is niet iets wat kan worden verordonneerd, maar is het neveneffect van iets anders. Zo kunnen goed functionerende democratisch-rechtsstatelijke instituties eraan bijdragen dat bij burgers vertrouwen wordt gewekt of verstevigd. Omgekeerd kunnen slecht functionerende instituties vertrouwen afbreken. De staat kan dit echter niet aan burgers opleggen en afdwingen, omdat anders de vrijheid in het gedrang zou komen, waar het in de rechtsstaat nu juist allemaal om is begonnen, en de staat daardoor niet meer als rechtsstaat zou kunnen worden aangemerkt. Dat is de paradox.

Over Prof. Teunissen
Prof. mr J.M.H.F. (Jos) Teunissen (Gennep, 1954) heeft na het behalen van het diploma Gymnasium-B aan het Gabriëlcollege in Mook, enige jaren biologie en Duitse taal en letterkunde gestudeerd. Nadien is hij werkzaam geweest voor de gemeenten Cuijk en Boxmeer en, gedurende ruim vijf jaar, voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) te Den Haag. In die periode is hij aan de Universiteit Leiden afgestudeerd als meester in de rechten (1983). Van 1987 tot 2000 was hij universitair hoofddocent aan Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Vakgroep Staats- en Bestuursrecht van de Universiteit Maastricht, waar hij in februari 1996 cum laude is gepromoveerd op de dissertatie Het burgerlijk kleed van de Staat. Sinds 2000 is hij verbonden aan de Open Universiteit te Heerlen; aanvankelijk als universitair hoofddocent en sinds 2006 als hoogleraar Staats- en Bestuursrecht. In 2015 werd hij benoemd tot universiteitshoogleraar Algemene Staatsleer.

Von Laun Lezing

De Von Laun Lezing is een jaarlijks terugkerend publieksevenement. Steeds markeert een prominente geleerde uit binnen- of buitenland de verjaardag van de opening van het Rudolf von Laun Instituut voor Toegepaste Metafysica door Dr Jeroen Buve en Dr Otto von Laun op 3 november 1995: het filosofisch onderzoeksinstituut dat de fundamenten bestudeert van recht en democratie en dat aan de basis ligt van de Geert Grote Universiteit (GGU) Rolduc.

Plaats: GGU Rolduc, Zaal 14
Datum: zondag 3 november 2019 om 15 uur (zaal open vanaf 14.30 uur)
Entree: €10, incl. koffie/thee (studenten half geld)

Reserveren voor 31 oktober is gewenst via de webwinkel of door een bericht te sturen naar info@geertgrote.nl