‘Metafysica en Nationaalsocialisme’

Metafysica en Nationaalsocialisme
Door Dr J.D.J. Buve

Voorproefje uit de Nederlandse vertaling van Macht und Sein, ter gelegenheid van 75 jaar Vrijheid vertaald uit het Duits door Luc Ambagts

Redactionele verantwoording
Het boek Macht und Sein. Metaphysik als Kritik oder die Grenzen der Skepsis is geschreven in 1988. Rechts- en politiek filosoof Dr J.D.J. (Jeroen) Buve (1935-2017) beschouwde het als zijn belangrijkste werk, omdat het voor de oplettende lezer de geboorteakte bevat van zijn filosofische theorie over de werkelijkheid, die pas veel later de “Dubbele Waarheid” (veritas duplex) zou gaan heten. Het boek was een reactie op het werk Macht und Entscheidung. Die Herausbildung der Weltbilder und die Wertfrage (1984) van zijn intellectuele tegenpool, de Griekse historicus en politiek theoreticus Dr P. (Panajotis) Kondylis (1943-1998), met wie Buve tijdens zijn Heidelbergse studiejaren (1972-1977) intensieve filosofische debatten had gevoerd.

Het hieronder volgende essay “Metaphysik und Nationalsozialismus” verscheen oorspronkelijk in 1988 als “Exkurs C”, de derde bijlage bij Macht und Sein (uitgegeven als proefschrift voor de Erasmus Universiteit Rotterdam), en werd later opgenomen als “Appendix C” in de handelseditie bij Junghans-Verlag (Cuxhaven, 1991); aldaar pp. 201-210.

Tot op heden is er geen Nederlandse vertaling van Macht und Sein verschenen, maar hieraan wordt gewerkt door Luc Ambagts, onder begeleiding van een leescommissie. Speciaal met het oog op 75 jaar Vrijheid is dit essay door hem vertaald. Het wordt u vanaf deze digitale plaats aangeboden bij wijze van voorproefje. De verschijning van het hele boek (250 pp.) laat nog wel even op zich wachten; voor echte Filosofie bestaan helaas geen vaderlandse fondsen, hoewel de Moeder der Wetenschap op termijn niet minder van vitaal belang voor het land zal blijken te zijn dan de KLM. Wel kunt u de uitgave helpen bespoedigen door nu al voor 22 euro een vertaalde pagina te adopteren. Bij verschijnen ontvangt men dan gegarandeerd een presentexemplaar van “Macht en Zijn”, zodat men alle andere pagina’s ook lezen kan. Belangstellenden kunnen (een veelvoud van) 22 euro overmaken op IBAN NL18 RABO 0124 1627 38 t.n.v. Deventer Universitaire Pers en het gewenste postadres doorgeven aan info [at] universitairepers.nl.

Noot over woordgebruik
Als de auteur het woord “skeptiscisme” gebruikt – en dat doet hij in deze tekst nogal vaak – dan bedoelt hij (rechts-)positivistisch, logisch, materialistisch, fysiek c.q. rationeel denken; zeg maar het volgens hem eenzijdige standaarddenken (“meten is weten”) van de dominante wetenschap. Aangezien er in dit door causaliteit bepaalde wereldbeeld geen plaats is voor ongrijpbare zaken als vrijheid, gerechtigheid en trouw, stelde Buve hier een herwaardering van het metafysische of redelijke denken c.q. wezensdenken tegenover, waarin de zijnsvraag centraal staat (dus niet: hoe werkt het, hoeveel kost het, hoe beweegt het, etc., maar wat is het wezen of de essentie van iets).

In latere werken, zoals Plato in het Vaticaan (Deventer, 2012), is de grondgedachte weliswaar ongewijzigd gebleven, maar zijn termen als “skeptici” vervangen door “aristotelici” en “metafysici” door “platonisten”, waartoe hij zichzelf rekende. Een grondige analyse van het denken van de Griekse grondleggers van de westerse filosofie (‘Moeder van de Wetenschap’) leerde hem dat Aristoteles, vader van de logica, zich afzette tegen diens leermeester Plato, grondlegger van de dialectiek. Allebei hebben volgens Buve gelijk. Het liet hem geen andere conclusie dan dat er twee evenwaardige grondposities in het denken zijn, die door de hele geschiedenis van de wijsbegeerte lopen. Tegelijk zijn de denkwijzen van deze Grieken logisch gezien niet onder een dak te brengen, aangezien ze contradictoir zijn. De enige mogelijkheid is volgens Buve de andere grondpositie te respecteren, en dat respect kunnen de meeste wetenschappers tegenwoordig niet meer opbrengen. Dat vond Buve een bedenkelijke zaak, en hij pleitte later dan ook aan de hand van praktijkvoorbeelden (“toegepaste metafysica”) voor een herwaardering van het immateriële denken van Plato, aangezien een evenwichtige rechtsstaat en een democratische samenleving op termijn niet kunnen bestaan zonder met beide denkwijzen rekening te houden. Buve zag dus een duidelijke band tussen metafysica en democratie. De eerste is in Griekenland ontstaan als een reflectie op de tweede, en is dus ten diepste “politieke filosofie”.

Voor Buve is het wezen van de democratie niet het gelijk van de meerderheid (de helft plus een), maar kan zij slechts bestaan in landen waar normen en waarden gelden, al is dat meestal impliciet en onbewust. Als zoon van pro-Duitse “politieke delinquenten” die op 9-jarige leeftijd eerst met zijn oudere broer, en vervolgens alleen, in 1944-45 door nazi-Duitsland zwierf, had hij al jong aan den lijve ondervonden wat het betekent als aan (fysiek niet-bestaande) normen van democratie en rechtsstaat geen geldigheid wordt toegekend.

Met deze link Metafysica-en-Nationaalsocialisme-NL link opent u en voorproefje uit de Nederlandse vertaling van Macht und Sein, ter gelegenheid van 75 jaar Vrijheid vertaald uit het Duits door Luc Ambagts