Bibliotheca Launiana

Standcatalogus filosofie

Inleiding

De Bibliotheca Launiana viert in het academisch jaar 2020-2021 haar Zilveren Jubileum. 25 jaar geleden is ze ontstaan uit een samenvoeging van de privécollecties van met name filosofische en rechtstheoretische boeken van de families von Laun en Buve tot de bibliotheek van het Rudolf von Laun Instituut voor Toegepaste Metafysica. Het instituut werd op 3 november 1995 in een oude, deels ingestorte pastorie te Leeuwarden feestelijk geopend door de Duitse jurist Dr O.R. (Otto) von Laun (1915-2000), zoon van de naamgever, de rechtsfilosoof Prof. Dr R.F.A. (Rudolf) von Laun (1882-1975), hoogleraar Staats- en Volkenrecht en Rector van de Universiteit van Hamburg, en door de Nederlandse filosoof Dr J.D.J. (Jeroen) Buve (1935-2017), directeur fondateur.

Het instituut, gericht op de bestudering van de grondslagen van immer actuele zaken als recht en democratie, verkreeg op 16 februari 1996 rechtspersoonlijkheid. De bibliotheek groeide in de daarop volgende jaren mee met het instituut en met de steeds verder gerestaureerde pastorie van de St Bonifatiuskerk (het tegenwoordige Titus Brandsma Huis aan het Bonifatiusplein). Het onder Nederlandse wetenschappelijke bibliotheken steeds zeldzamer wordende concept van ‘boeken in open opstelling’ is van meet af aan nagestreefd.

Boekenstad Deventer

In 2006 verhuisde het ‘Von Laun’, inclusief bibliotheek en bibliothecaris, naar Deventer, waar het onderdeel werd van de Geert Grote Universiteit (GGU) en zich steeds meer ging ontwikkelen tot een UB in de dop. De institutionele rechtspersoonlijkheid ging in 2012 over op de bibliotheek, waardoor haar reeds in gebruik zijnde naam ook officieel werd vastgelegd: Stichting Bibliotheca Launiana. Het bezit van alle boeken en archivalia berust sindsdien bij haar.

Hollak

In haar Deventer tijd was de bibliotheek gevestigd aan de Stromarkt (in het souterrain van wat nu de Openbare Bibliotheek is) en later tevens aan de Hofstraat (het monumentale pand De Linnenkist). Hier groeide de collectie aanzienlijk, met name door de verwerving van de volledige bibliotheek van de uit Zwolle afkomstige Prof. Dr J.H.A. Hollak (1915-2003), hoogleraar Moderne Wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en de Universiteit van Amsterdam, groot thomist en Hegelkenner, en van diens leerling Dr L.E. Fleischhacker (1936-2006), de eerste voorzitter van het Instituut, die wijsbegeerte van de wiskunde doceerde aan de Universiteit Twente. Ook een deel van de nalatenschap van Prof. Dr J.M.M. de Valk (1927-2012), hoogleraar Sociale Filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en Doktorvater van Buve, is in de bibliotheek beland.  

Koninklijke Bibliotheek

De filosofische collectie is naar haar aard uniek in omvang en kwaliteit, met name door de nadruk op continentale wijsbegeerte, metafysica, politieke filosofie en rechtstheorie, waardoor ze al in 2011 door onderzoekers van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag als beschermenswaardig werd gekwalificeerd.

Slavistiek

De meeste filosofische boeken zijn in het Duits, Frans, Engels en Nederlands geschreven. Daarnaast is er sinds 2009 een Slavische collectie  ontstaan; deze boeken op het gebied van talen, cultuur en geschiedenis van Midden- en Oost-Europa (met de nadruk op Russisch, Pools en Tsjechisch) maken geen deel uit van deze inventarisatie, die zich beperkt tot het filosofische hoofdgedeelte van de Bibliotheca Launiana. Aan een vergelijkbaar overzicht van deze collecties (geschat op 15.000 banden) wordt nog gewerkt.

Boekbinderij

Al sinds 2011 zorgt een creatief GGU-boekbinderscollectief voor restauratie en herstel van beschadigde boeken. Vele honderden exemplaren zijn sindsdien kundig gerestaureerd, en hun kaften zijn niet zelden kunstig verfraaid. Anno 2020 werkt vanuit een lokaal van een voormalige Deventer school een 4-koppig boekbindercollectief onder leiding van Gerard Busch elke vrijdag aan de fysieke verbetering van het boekenbestand.

Ithaca

In 2014 verhuisde de bibliotheek noodgedwongen naar een oud schoolgebouw aan de Nieuwe Markt, waar ze slechts zeer gedeeltelijk kon worden uitgepakt. Sinds het vertrek van de GGU-bibliotheek uit “Boekenstad Deventer” in 2016 wordt ze geheel ingepakt bewaard, aanvankelijk opgeslagen in het oude UB-gebouw van Kampen (2016-2018). Toen de overname daarvan niet lukte, hebben de boeken nadien nog onderak gevonden in de Zuid-Limburgse Abdij Rolduc (2018-2020). Na het faillissement van Abdij Rolduc is de bibliotheek eind augustus 2020 overgebracht naar een noodopslag in Salland, in afwachting van het vinden van een definitieve plaats. Hierdoor zijn de boeken momenteel helaas niet toonbaar.

Dat is geen fraaie tussenbalans voor een zilveren instelling wier odyssee vooralsnog geen einde kent. Een odyssee kan een mooie reeks avonturen zijn van een held van het slagveld op weg naar zijn thuiseiland. Maar zo’n onderneming is niet aan te raden als men daarbij 45.000 boeken mee moet torsen. De held van ons verhaal verandert dan in een antiheld die tijdens zijn vele omzwervingen bezwijkt, waarbij zijn Ithaca een wandelend eiland blijkt te zijn dat telkens weer op een andere plek ligt dan eerder gedacht.

Over de Standcatalogus

De bibliotheek is nog niet digitaal gecatalogiseerd op titelniveau, maar kent gelukkig wel een systematische standcatalogus, gebaseerd op de indeling van de belangrijkste filosofische bibliotheek van Europa, die van het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven, waarvan de stichter alumnus was.

Het hieronder gepresenteerde document betreft een digitale bewerking van de filosofische standcatalogus, zoals deze (handmatig) is bijgewerkt tot waar de stichter bij zijn dood gebleven was. De laatste jaren werd het proces van nummers toekennen bemoeilijkt door de gedeeltelijke (2014) en later volledige (2016) ontoegankelijkheid van de boeken. Daarom zal bij het uitpakken van de bibliotheek dit overzicht ten dele moeten worden herzien.

Al zijn de boeken voorlopig dus niet fysiek consulteerbaar, toch kan men zich door de overzichtelijke rubrieksindeling nu op afstand een beeld vormen van inhoud en omvang van het belangrijkste deel van deze bijzondere wetenschappelijke bibliotheek.

De presentatie wordt voorafgegaan door een overzicht van alle 15 hoofdrubrieken, waarbij tevens het totale aantal titels per rubriek vermeld staat. Hierbij dient men te bedenken dat een titel uit meerdere banden kan bestaan, zodat het fysieke aantal boekwerken hoger ligt dan het gemelde aantal van 24.617 titels.

Deventer, 3 november 2020