Verband tussen ratten en pest al eeuwen bekend?
Omdat de pest van halverwege de veertiende eeuw een rol speelt in het leven van Geert Grote, heb ik niet alleen de Deventer archieven geraadpleegd, maar ook enkele algemene boeken over de pest doorgewerkt voor Bijlage 2: De pest of de Zwarte Dood. In één van die werken wordt verteld dat men in India al van oudsher wist dat de pest te maken heeft met ratten. Dit zou te lezen zijn in de Bhagavata Purana, alwaar het volgende zou zijn geschreven: “Zodra ratten van het dak vallen, rondspringen en sterven, moet je vertrekken”. Dat leek me wel een leuk detail voor mijn bijlage 2.
In een noot meldt de auteur dat hij deze informatie heeft uit een boek over de pest in Dublin. Maar hij meldt niet waar in de Bhagavata Purana het rattenverhaal te vinden is. Nu is de Bhagavata Purana een zeer omvangrijk werk, dat in de Engelse vertaling van Anand Aadhar 671 en in zijn Nederlandse 721 pagina’s omvat, dus ik wilde toch wel wat meer weten. Ik googlede het eerste deel van de Engelse tekst letterlijk: “On the moment rats fall from the roof above, jump about and die”. Zo kwam ik op het spoor van het concept-proefschrift dat Natasha Sarkar (M.A. van de Universiteit van Bombay) in 2011 indiende voor haar PhD. Ook zij stelt zonder nadere verwijzing dat het citaat uit de Bhagavata Purana komt. Als bron noemt ze een artikel in The Indian Medical Gazette van 1905. De auteur, legerarts W.G. (William Glen) Liston in een overigens interessant artikel, noemt ook weer de Bhagavata Purana zonder meer, en vermeldt als bron het boekje The Plague Inspector door arts en gezondheidsinspecteur W.G. (Walter Gaven) King uit 1895.
Plague Inspector W.G. King
Dit opmerkelijke werkje kon ik downloaden via Wellcome Collection. Op pagina 157 bedankt King Hanumantha Gowd uit Hospet voor zijn informatie over een “manthra” waarin wordt vermeld wat een verstandig mens te doen staat als de pest nadert. De passage blijkt heel wat langer dan een mantra, die gewoonlijk een een korte zin of een paar lettergrepen omvat die steeds worden herhaald. Hier volgt de passage (King:157/8), een schermafbeelding van het pdf-bestand:
Het citaat gaat nog verder, o.a. over hoe en wanneer je terug kunt gaan naar je huis; dat heb ik hier weggelaten.
Toelichting
Een aantal goden gaat in opdracht van oppergod Brahma van dorp tot dorp om slechte mensen te doden, die dan bij Brahma terecht komen. Maar intelligente mensen nemen deugdzame maatregelen. Ze bestuderen de voorschriften en zijn zeer zorgvuldig. Zodra ratten van het dak vallen, rondspringen en sterven, vertrekken ze met hun vrienden en familie naar een vlakte of een bos (het gaat erom dat ze een onbewoond, schoon gebied opzoeken). Daar doen ze alle rituelen, zingen ze Mahamarika mantra’s , en reciteren ze hymnes. Mahamari, grote plaag, is al van oudsher de term voor de pest in de zuidelijke Himalaya. De godin Mahamarika doodt mensen wanneer Brahma dat wenst.
King noemt de Bhagavata Purana niet, en als dat de bron niet is, waar komt dit uitvoerige citaat, dat bovendien maar een deel is van het geheel, dan vandaan?
Wie was Hanumantha Gowd?
Het was niet eenvoudig informatie over Gowd te vinden, maar uiteindelijk blijkt hij te worden vermeld in The Indian Biographical Dictionary van 1915; Gowd leefde toen nog (p. 178). Hij heeft een officiële Britse onderscheiding, Rao Bahadur, in rang vergelijkbaar met ons ‘lid van de orde van Oranje Nassau’, en was een bestuursambenaar in Hospet.
Varaha, een andere avatar van Vishnoe, die een duivel verslaat.
Uit een 18e/19e-eeuwse versie van de Bhagavata Purana.
Wordt vervolgd.
Naar deel 2: Een canard, een broodje aap? Over de Bhagavata Purana en reacties van deskundigen.
